Bonkumu ya Kala : kotonga bapiramidi ebandi
Bonkumu ya Kala na Kemet ebandi na tango ya Faraon Djoser. Ye pe moto abandakina Kemet, makambo ya kotongisa bandako ya mabanga. Bandako ya minene pe ya milai koleka. Ndakisa bapyramidi pe bibombelo bilei (grenier).
Nganga-Nzambe monene na kombo ya Imhotep nde moto azalaki kokanisa (komanyola) ndenge bandako yango ekokaki kotongama. Imhotep azalaki bongo moyemi-matongisami (architecte) monene ya Faraon Djoser. Imhotep azalaki pe monganga monene. Ayebaki ndenge ya kobikisa makono (les maladies) ndenge na ndenge.
Imhotep nde moto akambaki misala ya botongi piramidi ya liliboso oyo etongamaki na mabele ya Saqqara. Na oyo etali matongisami (sur le plan architectural), banda lisapo ya moto ebanda na mokili, piramidi oyo ya Saqqara nde monima ya liboso etongami na maboko ya bato.
Tobosana te ete, bamvula nkoto na nkoto (de milliers d’années), bato mwindu esi bapusanaki makasi na kosalela matematiki. Mingi-mingi na oyo etali jometri (géométrie).
Na boye, Imhotep ayekolaki na bozindo bilakisa ya jometri (formules géométriques) oyo azwaki bo libula (héritage) kowuta na bakoko na ye. Asalelaki yango po na kobanda ngala ya sika ya kotonga matongisami minene pe milayi etongama na mabanga.
Kufu ya bonkumu ya minei ayaki lisusu na miango ya kafukafu tali kotonga bapiramidi. Bapiramidi oyo emonanaka kino na moyi ya lelo na mabele ya Giza na kemet (lelo Ezipeto). Nganga-Nzambe pe momanyoli matongisami (prêtre-architecte) na ye ezalaki bongo Hemiunu.
Faraon oyo akitanaki na Kufu ezalaki bongo Khafre. Khafre nde atongaki ebakata na ekeko na elongi ya moto (elongi na ye moko) pe na nzoto ya nkosi (lion). Ekokeko yango nde babenga Sphynx ya Monene (tanga : Sfenks).
Esengeli pe koyeba ete, bana ya mboka Kemet pe bapaya balekisaki lisusu ndelo ya kotosa pe kobanga BaFaraon kaka na ndenge BaFaraon azalaki kosalisa misala oyo ya kotonga bibakata ya bandako.
Esengeli pe toyebisa ete, Ekolo Kemet ezalaki tango na tango kobunda, to pe, kosala mombongo (commerce) na Ekolo ya Nubia pe Bikolo misusu na mokili ya Bato mwindu kino koleka Nile ya likolo. Bitumba oyo eyebanaki mingi ezalaki nde bitumba oyo bazalaki kopotana na yango na Ekolo Nubia oyo bakanganaki mabele.
Kemet ezalaki bongo na mapinga ya makasi. Yango nde epesaki bango makoki ya kolongaka bitumba na bato mwindu misusu. Na boye, bazalaki pe koyeisa monene, esika na bango ya kobikela. Na oyo etali mombongo, tango na tango, Kemet azalaki kotekelana biloko na Bikolo ya Nile ya likolo (ezala Nubia, ezala pe Bikolo misusu). Bikolo yango bazalaki bongo kotekisela bango : pembe ya nzoko, banzete, maki ya malibanga (autruche), poso ya nkoy. Bazalaki pe kotekela bango dikata (girafe) pe bamakako.
Boyokani yango ya bitumba to mombongo ezalaki pe kosalema na Bikolo ya ngambo mosusu ya Mediterane kino na mokili ya Liban. Ezala na Bikolo ya bato mwindu oyo bazalaki na ngambo, ezala na Bikolo misusu ya Azia pe Eropa kino na Liban.